Các phương pháp điều trị đau trong ung thư vùng tiểu khung

Phong bế đám rối hạ vị là phương pháp lý tưởng để điều trị đau cho bệnh nhân có đau vùng tiểu khung và có thể thực hiện tiêu diệt trong trường hợp những bệnh nhân đau trong ung thư, khi đó đường dẫn truyền cảm giác đau từ ngoại vi về thần kinh trung ương không còn, giúp bệnh nhân nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm tác dụng phụ của các loại thuốc giảm đau toàn thân, bao gồm cả morphin.

1. Đau trong ung thư

Đau là triệu chứng lâm sàng phổi biến ở những bệnh nhân ung thư. Ở giai đoạn đầu, các bệnh nhân thường chưa cảm thấy đau. Khi tiến triển đến giai đoạn muộn hơn thì có khoảng 70% bệnh nhân sẽ có biểu hiện đau và tỷ lệ này tăng lên 90% đối với những người đang ở giai đoạn cuối.

Đau trong ung thư có thể chia thành 3 nhóm:

Đau thực thể

Do khối u phát triển về kích thước, gây chèn ép và xâm lấn đến các tổ chức cơ quanh xung quanh hoặc di căn. Sự chèn ép kích thích các thụ cảm thể áp lực gây ra các cơn đau, kết hợp với việc chèn ép tuần hoàn tại chỗ và phản ứng viêm đã tạo ra sự kích thích liên tục cho các thụ cảm thể hoá học, làm các cơn đau sát hơn và nặng hơn.

Các cơn đau có thể xảy ra từng đợt, cấp tính hoặc mạn tính. Cường độ đau có thể khác nhau ở mỗi đợt, đặc biệt đau thường tăng khi vận động mạnh. Tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp bệnh nhân có mức độ đau không tương xứng với tổn thương trên lâm sàng.

Đau tạng

Nhiều trường hợp bệnh nhân có tổn thương ung thư tại gan, phổi, thận … không có biểu hiện đau do các cơ quan này không có cảm thụ đau. Trường hợp các tổn thương tác động tới các cấu trúc ống hay tổ chức lân cận sẽ có thể gây đau.

Các cơn đau từ tạng thường lan tỏa theo hệ thần kinh thực vật khiến việc xác định nguồn gốc hay vị trí đau khó hơn. Nguyên nhân đau nội tạng có thể do sự ứ trệ, tăng nồng độ acid do thiếu oxy kết hợp phản ứng viêm … Khi đó các thụ cảm thể ở vỏ hay các tổ chức lân cận bị kích thích gây ra triệu chứng đau.

Đau do nguyên nhân thần kinh

Các khối u có thể do phát triển gây chèn ép hoặc xâm lấn gây tổn thương đến hệ thần kinh, hoặc có thể sau hoá xạ trị gây tổn thương.

2. Điều trị đau trong ung thư vùng tiểu khung

Đau do ung thư có thể gây tổn thương về cả thể chất, tinh thần và giảm hiệu quả điều trị cũng như dẫn tới nguy cơ tử vong sớm cho người bệnh. Với các trường hợp đau nặng, bệnh nhân thường được chỉ định morphin, là thuốc giảm đau có tính chất gây nghiện, tuy nhiên về lâu dài sẽ phải tăng liều lượng và giảm hiệu lực của thuốc.

Hiện nay với sự phát triển của chẩn đoán hình ảnh, các kỹ thuật điều trị bằng Điện quang can thiệp, trong đó bao gồm can thiệp giảm đau, được ưu tiên lựa chọn như một cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn nhưng hiệu quả đem lại rất cao. Với các trường hợp đau do ung thư ở vùng tiểu khung (từ đại trực tràng, tử cung, tiền liệt tuyến, bàng quang, …), can thiệp diệt đám rối hạ vị là kỹ thuật có thời gian thực hiện ngắn, đơn giản nhưng có thể giúp bệnh nhân chấm dứt cơn đau kéo dài do tổn thương ung thư gây nên.

Minh hoạ giải phẫu đám rối hạ vị

Đám rối hạ vị có giải phẫu nằm hai bên đường giữa, trước đoạn cột sống từ 1/3 dưới thân thắt lưng L5 đến 1/3 trên thân đốt sống S1, gồm mạng lưới các sợi thần kinh nhận cảm đau từ các tạng trong tiểu khung đến các hạch giao cảm cạnh cột sống. Chính vì vậy, phong bế đám rối hạ vị là phương pháp lý tưởng để điều trị đau cho bệnh nhân có đau vùng tiểu khung và có thể thực hiện tiêu diệt trong trường hợp những bệnh nhân đau do ung thư, khi đó đường dẫn truyền cảm giác đau từ ngoại vi về thần kinh trung ương không còn, giúp bệnh nhân nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm tác dụng phụ của các loại thuốc giảm đau toàn thân, bao gồm cả morphin.

3. Các bước tiến hành

Trước can thiệp, bệnh nhân sẽ được thực hiện các xét nghiệm cơ bản (công thức máu, đông máu cơ bản), đánh giá mức độ đau theo thang điểm VAS, đặt đường truyền tĩnh mạch.

Trong can thiệp, bệnh nhân được đặt nằm sấp, gây tê tại chỗ, tỉnh táo hoàn toàn trong suốt thủ thuật:

Hai kim chọc rất nhỏ sẽ được sử dụng để tiếp cận vào vị trí của đám rối thần kinh hạ vị trên (nằm ngang mức 1/3 dưới thân đốt sống thắt lưng L5 đến 1/3 trên thân đốt sống cùng S1) qua da vùng lưng ở hai bên.

Kim chọc rất nhỏ được sử dụng để đi qua da vùng lưng của bệnh nhân. Quá trình chọc kim rất ít đau và gần như không chảy máu:

Khi đầu kim đã tiếp cận được vị trí mong muốn, một ít thuốc cản quang sẽ được bơm vào để khẳng định kim nằm đúng khoang giải phẫu cần tiêm.Cồn tuyệt đối sau đó được sử dụng để bơm qua hai kim chọc hai bên.

Sau can thiệp, bệnh nhân sẽ được chuyển về khoa phòng để tiếp tục theo dõi và điều trị. Bệnh nhân có thể đi lại và ăn uống, sinh hoạt bình thường. Nếu tình trạng ổn định, bệnh nhân có thể xuất viện sớm trong ngày.

Minh hoạ một ca bệnh được điều trị cắt đau vùng tiểu khung do Ung thư đại trực tràng tiến triển bằng Điện Quang can thiệp. Trước đó bệnh nhân đã được điều trị với thuốc nhưng kém đáp ứng. Những cơn đau kéo dài đã làm cho bệnh nhân suy kiệt nhiều về thể chất và tinh thần. Sau điều trị, bệnh nhân toàn trạng ổn định, đi lại bình thường, ghi nhận giảm đau nhanh chóng trong vài giờ đầu và chưa đến một ngày đã có thể xuất viện.

4. Các ưu điểm của kỹ thuật diệt đám rối hạ vị trong điều trị giảm đau

Hiệu quả giảm đau nhanh chóng và kéo dài

Có thể thực hiện lặp lại

Thời gian can thiệp ngắn: từ 30 phút – 1 tiếng. Bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo. Không nhất thiết phải lưu viện

Không sẹo, đâm kim siêu nhỏ qua da rất ít đau

Giá thành thấp

Tỷ lệ thành công cao, nguy cơ biến chứng thấp